Jan Maris

In 2005 I made, together with the late Aldert Mantje, a full-size (3.63 × 4.37 meters) variation on Rembrandt's Nightwatch. It's called ‘The Nightwatch, two minutes later.’

It became part of the ‘Nightwatch Research Project’, with seven other variations on the Nightwatch, which were exhibited in several places, for example in Slot Zeist and at the Verbeke Foundation, Kemzeke/Antwerp, Belgium.

For this work, Mantje and I received the ‘order of the excentric’ (OEX) from the Nederlandse Academie voor 'Patafysica (NAP). Matthijs van Boxsel wrote a short essay about it for his book ‘Het carnaval van het zijn - Handboek 'Patafysica’, 2024.

The painting was also mentioned in the book ‘Vastberaden’, 2014, by Britta Bolt.

In 2005 maakte ik, samen met wijlen Aldert Mantje, een variatie op Rembrandts Nachtwacht, op ware grootte, 3,63 × 4,37 meter. De titel is ‘De Nachtwacht, twee minuten later.’

Het idee ontstond doordat er een doek beschikbaar kwam, dat het Rijksmuseum had gebruikt om de verhuizing van de Nachtwacht te oefenen wegens de restauratie van het gebouw. Aldert Mantje en Ernst Voss begonnen op dat doek een variatie op de Nachtwacht te schilderen. Omdat hun stijlen teveel bleken te verschillen, besloot Mantje met een nieuw doek te beginnen, en vroeg mij daarbij te assisteren. De rommelige voorfase met Mantje en Voss is gefilmd en werd destijds op de Nederlandse televisie uitgezonden in het programma ‘Nachtland’. Elke aflevering werd ingeleid door Def P (Osdorp Posse), bijvoorbeeld aflevering 8:

Het idee ‘twee minuten later’ was afkomstig van Mantje, die overigens al snel besefte, dat het veeleer ging om twee seconden. We werkten ongeveer tien maanden in een groot atelier op Schiphol Plaza. Het was een half-open studio waarbij het publiek op de luchthaven ons vragen kon stellen. Het was een interessante ervaring, en de schilderkunstige samenwerking verliep uitstekend. Er was vrij veel belangstelling van de pers, we kwamen op het NOS-journaal, en werden o.a. geïnterviewd in het online radioprogramma van John Sinclair. Ook werd het doek tentoongesteld in Slot Zeist.

Onze variant op de Nachtwacht werd onderdeel van het ‘Nightwatch Research Project’, met zeven andere variaties, die op diverse plaatsen tentoongesteld werden, bijvoorbeeld bij de Verbeke Foundation, Kemzeke/Antwerpen, België. De andere versies waren o.a. een 'embroidery-versie' door Rob Scholte, een Delfts-blauwe versie door Hugo Kaagman, een vrouwenversie, en 'The Black Page', door Terry Adkins en Aldert Mantje.

Voor onze versie ontvingen Mantje en ik de ‘orde van de excentriek’ (OEX) van de Nederlandse Academie voor 'Patafysica (NAP). Matthijs van Boxsel schreef er een kort essay over voor zijn boek ‘Het carnaval van het zijn - Handboek 'Patafysica’, 2024.

Het schilderij wordt ook genoemd in het boek ‘Vastberaden’, 2014, door Britta Bolt.

I use (resin-)oil paint only.

My palette is as limited as possible, while still being able to make any color. Basically, I only use black, white, yellow and red, and next to that only a little blue.
← In this fragment of an interview by Sebastiaan Gottlieb Aldert Mantje talks about my limited palette, which he adopted.
Sometimes I use blue instead of black, or a mixture of blue and black.

All pigments should be quite transparent, except the white. All opacity should come from the white pigment.

my palette:
• white: PW 6 - titanium white
• yellow: PY 128 - disazo condensation, Talens Rembrandt: ‘transparent yellow medium’ 272
• red: PR 264 - diketo-pyrrolo pyrrole, Talens Rembrandt: ‘permanent madder deep’ 342
• black: PBk 7 - lamp black, Talens Rembrandt: 701
• blue: PB 29 - Talens Rembrandt: ‘ultramarine deep’ 506

medium: oil-resin (stand oil, damar resin), 10 : 1.

brushes: synthetic, round.

canvas: Belgian. Fine structure.
ground: bone glue, white resin-oil paint
for small paintings: panel.
imprimatura: lean oil paint, brownish-grey.

I don't use different sheets of paint deliberately, never use glacis.
My technique is sort of an alla prima-technique, though sometimes taking long enough to slightly dry the first paint.

Ik gebruik alleen (hars-)olieverf.

Mijn palet is zo beperkt mogelijk, terwijl er toch alle kleuren mee zijn te maken. Ik beperk me tot zwart, wit, geel en rood, hoewel daarnaast soms een beetje blauw.
← In dit fragment van een interview door Sebastiaan Gottlieb vertelt Aldert Mantje over mijn beperkte palet, dat hij heeft overgenomen.
Soms gebruik ik blauw in plaats van zwart, of een mix van blauw en zwart.

Alle pigmenten moeten tamelijk transparant zijn, behalve wit. Alle dekking moet door het witte pigment plaatsvinden.

mijn palet:
• wit: PW 6 - titaanwit
• geel: PY 128 - disazo condensatie, Talens Rembrandt: ‘transparentgeel middel’ 272
• rood: PR 264 - diketo-pyrrolo pyrrole, Talens Rembrandt: ‘permanentkraplak donker’ 342
• zwart: PBk 7 - lampenzwart, Talens Rembrandt: 701
• blauw: PB 29 - Talens Rembrandt: ‘ultramarijn donker’ 506

medium: olie-hars (standolie, damarhars), 10 : 1.

penselen: synthetisch, rond.

canvas: Belgisch. Fijne structuur.
grondering: beenderlijm, witte hars-olieverf.
voor kleine schilderijen: paneel.
imprimatura: magere olieverf, bruinachtig grijs.

Hoewel soms tijdens het schilderen de eerste verf al droog is, kan je mijn techniek een enigszins traag soort alla prima-techniek noemen. Ik werk niet doelbewust met verschillende lagen, en gebruik geen glacis. Bij schilderen moet de nadruk altijd liggen op het min of meer toevallig ontstane resultaat van de actie, die een soort van ‘aanrotzooien’ mag zijn. Dit werkt ongeveer hetzelfde als bij improviserende muziek. De maker concentreert zich op de output, en gaat daarmee (opportunistisch) verder aan de haal, als in een loop. Je concentreren op de input, doelbewust iets willen schilderen wat je in je hoofd hebt, is een heilloze (en enigszins dwangneurotische) weg. Bij het werken met lagen moet je bovendien anticiperen op iets wat door toevalligheden en beperkt inzicht toch altijd weer anders uitpakt.

january 2007
Realisme 07, Amsterdam, The Netherlands, via Nico Koster Gallery Amsterdam.

november 2009
‘Overschilderschilderij laag 66’ (solo exhibition), Galerie De Aanschouw / 80b, Witte de Withstraat 80, Rotterdam, The Netherlands.

december 2010 - december 2022
Represented by galerie Mokum Amsterdam, The Netherlands.
2020, 2017, 2014 and 2012 solo exhibitions.
Several group exhibitions.
On art fairs like PAN Amsterdam, Realisme / FOR REAL Amsterdam, KunstRAI Art Amsterdam, Art Utrecht, Art Breda, ‘Figuratie Nu’, at Drents Museum Assen, ART.FAIR Köln (Cologne), Germany.
end of 2022 Exhibition cancelled at Mokum Gallery. My latest paintings were not commercial enough for them. Exit Gallery.

januari 2007
Realisme 07, Amsterdam, via Nico Koster Galerie Amsterdam.

november 2009
‘Overschilderschilderij laag 66’ (solo exhibition), Galerie De Aanschouw / 80b, Witte de Withstraat 80, Rotterdam.

december 2010 - december 2022
Vertegenwoordigd door galerie Mokum Amsterdam.
2020, 2017, 2014 en 2012 solotentoonstellingen.
Diverse groepstentoonstellingen.
Op kunstbeurzen zoals PAN Amsterdam, Realisme / FOR REAL Amsterdam, KunstRAI Art Amsterdam, Art Utrecht, Art Breda, ‘Figuratie Nu’, in het Drents Museum Assen, ART.FAIR Keulen, Duitsland.
eind 2022 Na twaalf jaar aangesloten te zijn bij Mokum weigert de galerie het grootste deel van de door mij aangeboden nieuwe werken voor een duotentoonstelling, omdat ze niet commerciëel genoeg zouden zijn. De galerie wil meer stadsgezichten, de bewezen succesformule, waarop ikzelf ben uitgekeken. Ik vertrek bij Galerie Mokum.

The art-world uses a formula to calculate the value of a painter to diffent sizes of works. It's called the ‘factor’. This factor only works perfectly for square paintings; it doesn't work very well for narrow, elongated paintings. For this flaw, I found a solution (dutch).

De kunsthandel gebruikt een formule om de waarde van een kunstenaar naar verschillende formaten van zijn werk te berekenen. Dit wordt de ‘factor’ genoemd. Deze factor werkt perfect voor vierkante schilderijen, maar niet voor smalle, langwerpige doeken. Voor deze tekortkoming heb ik een oplossing bedacht.

The other Golden Rectangle and Golden Cuboid

If the odds are Phi, odds against equals probability.

A rectangle with sides in the Lichten­berg ratio (1 : √2, ISO 216, A4 paper size) is the diagonal plane of a cube.

Ik heb geen talent voor wiskunde, maar ik hou wel erg van geometrie. Ik ben vooral geïnteresseerd in polyeders en de gulden snede. Helaas deel ik de interesse in de gulden snede met tamelijk veel halvegaren die daarover allerlei onzin op het internet zetten. Talrijk zijn bijvoorbeeld de afbeeldingen waarin op onmogelijke wijze de fibonacci-spiraal in een foto van een doorgezaagde nautilus-schelp gepropt wordt, hetgeen dan het bewijs van een en ander moet vormen.

De gulden snede wordt gezien als een belangrijk principe in de esthetiek, zou een essentiëel kenmerk van schoonheid zijn. Daarbij wordt vaak verwezen naar de fibonacci-spiraal, die is ingeschreven in een zogenaamde gulden rechthoek. De beide zijden van deze rechthoek verhouden zich tot elkaar in de gulden ratio, 1 : 1,618..., oftewel 1 : Φ (Phi). Nu heb ik deze gulden rechthoek nooit erg aantrekkelijk gevonden, en zeker niet het meest geschikt geacht voor de ratio van een schilderij. Bovendien gaat het bij de gulden snede om de verdeling van een lijnstuk in één dimensie, en niet per se om de verhouding tussen twee haaks op elkaar liggende lijnen in een 2-dimensionaal vlak.

Ooit heb ik op experimentele wijze uitgezocht welke ratio van een rechthoek mij het meest bevalt. Dat bleek ergens tussen de 1 : 1,25 en de 1 : 1,3 te liggen. Later, met wat meer wiskundige bagage, kon ik dit preciseren tot 1 : 1,272..., oftewel 1 : √Phi. Dit levert een naar mijn mening ideale rechthoek op, die ik sinds jaren gebruik voor de ratio van de meeste van mijn schilderijen. De logaritmische en fractalische spiraal die in deze rechthoek past, is minstens zo mooi als de fibonacci-spiraal, en hij is aantoonbaar beter en werkelijk subliem, omdat het middelpunt zich in het gulden-snede-punt bevindt van de rechthoek, hetgeen niet het geval is bij de fibonacci-spiraal. Matila Ghyka wijdt enige alinea's aan de rechthoek in zijn The Geometry of Art and Life (1946, Dover edition, 1977, p. 28-31), voegt enkele afbeeldingen toe, maar zonder de spiraal.

Tot mijn verbazing is op het internet vrijwel niets te vinden over deze rechthoek en spiraal. Ik vond slechts twee personen die kennis van en interesse toonden voor de rechthoek. Overigens zijn er raakvlakken met de wel enigszins bekende 'driehoek van Kepler' en de Amman Chair.

Op deze 'sublieme' rechthoek heb ik een ruimtelijke figuur gebaseerd, een cuboïde, bestaande uit twee fibonacci-rechthoeken en vier sublieme rechthoeken. Het diagonale vlak in deze figuur is een vierkant. Ik vrees dat ik deze figuur zelf heb ontdekt, want tot nu toe nergens aangetroffen.
Meer over deze rechthoek en cuboïde (Engels).

Ooit had ik in een kroeg een gesprek met iemand over het verschil in betekenis van de Engelse woorden 'odds' en 'probability'. Na even nadenken kwam ik tot de conclusie: 'If the odds are Phi, odds against equals probability'. De volgende dag, na doorrekening, bleek dit te kloppen. Destijds was ik blijkbaar een stuk helderder in mijn hoofd, want op dit moment kan ik niet meer volgen hoe ik daartoe kwam.

Een rechthoek met de zijden in de Lichten­berg ratio (1 : √2, ISO 216, A4 paper size) is het diagonale vlak van een kubus.

Most social media are centralised, ruled by one company, very often a Big Tech company that has commercial interests and opinions, manipulating the experience through distorting and addictive algorithms. We've seen the dreadful effects: 𝕏 (Twitter), TikTok, Meta (Facebook, Instagram and Threads), &c.

But centralisation is not necessary. To make a comparison: you can email anyone you want, regardless of the provider of the other, because email providers communicate by means of a universal protocol.

Such protocols are also available for social media. All social media connected in this way is called the ‘fediverse’, the federated universe.

Mastodon makes up the biggest part of the fediverse. For a good explanation, watch this video (180sec). You can create an account on any server, for instance c.im or mastodon.world. They all communicate with each other and the rest of the fediverse.

De meeste social media zijn gecentraliseerd, worden gereguleerd door één bedrijf, meestal een Big-Techbedrijf dat commerciële belangen en opvattingen heeft, daarbij de ervaring manipulerend middels verstorende en verslavende algoritmen. We hebben de vreselijke effecten gezien: 𝕏 (Twitter), TikTok, Meta (Facebook, Instagram en Threads), &c.

Maar centralisatie is niet nodig. Ter vergelijking: je kan iedereen emailen, ongeacht de provider van de ander (gmail, hotmail, &c), omdat alle emailproviders communiceren door middel van een universeel protocol.

Zulke protocols zijn er ook voor social media. Alle social media die op deze manier met elkaar zijn verbonden heten samen de ‘fediverse’, de 'federated universe'.

Mastodon vormt het grootste deel van de fediverse. Voor een goede uitleg, zie deze video (180sec). Je kan een account maken op welke server dan ook, bijvoorbeeld mastodon.nl of masto.nu. Zij kunnen allemaal met elkaar communiceren.

One of my favourite writers is Raymond Roussel. He wrote a book called Nou­velles Im­press­ions d'Afri­que (‘New Impressions from Africa’), which consists of four long poems. In the poems brackets are opened at various points, where the writer wants to take a side-path about a particular thing. This is done repeatedly, even within the sections between parentheses, creating a complex structure of many levels.

Since this makes the poems rather unreadable in terms of content, I designed once, in collaboration with a programmer, a computer program that can close and open the various levels at will. At a later stage I designed a second version of this programme (parentheses) that is readable as a webpage.

Raymond Roussel – Nou­velles Im­press­ions d'Afri­que, inter­actif (cliquez sur les paren­thèses colo­rées)

Een van mijn favoriete schrijvers is Raymond Roussel. Hij schreef een boek met de titel Nou­velles Im­press­ions d'Afri­que (‘Nieuwe indrukken van Afrika’), dat bestaat uit vier lange gedichten. In de gedichten worden op diverse plaatsen haakjes geopend, waar de schrijver dieper wil ingaan op een specifiek ding. Dit wordt herhaaldelijk gedaan, ook binnen de delen tussen de haakjes, aldus een complexe structuur van vele niveau's vormend.

Omdat dit de gedichten tamelijk onleesbaar maakt, ontwierp ik ooit, in samenwerking met een programmeur, een computerprogramma dat de diverse niveau's naar believen kan sluiten en openen. In een later stadium maakte ik een tweede versie van dit programma (parentheses) dat leesbaar is als een website-pagina.

Raymond Roussel – Nou­velles Im­press­ions d'Afri­que, inter­actief (klik op de gekleurde haakjes)